Соңғы жылдары ірі және орта қалаларда ең көп талқыға түсіп жүрген тақырыптың бірі – заңсыз жарнама. Бұл тек жарнамалық нарықтың мәселесі емес, қала мәдениеті мен сәулеттік бейнесіне, тіпті тұрғындардың қауіпсіздігіне тікелей әсер ететін факторға айналып отыр.
Заңды талап пен кәсіпкерлердің жауапкершілігі
Қазақстан Республикасының заңнамасы сыртқы жарнама орналастыру тәртібін нақты белгілеп қойған. Жарнама берушілер белгілі бір орындарда ғана, техникалық және эстетикалық талаптарға сай нысандар орнатуы тиіс. Алайда тәжірибеде бұл талаптардың жиі бұзылатыны байқалады. Кәсіпкерлердің бір бөлігі мемлекеттік кірістер департаментіне төленуі тиіс салықты да елемей, өз бетінше әрекет етуде.
Бұл құбылыс тек заңды айналып өту емес, сонымен қатар әділ бәсекелестікке нұқсан келтіреді. Себебі заңды түрде салық төлеп, рұқсат алған кәсіпкерлердің құқығы аяқасты болып, көлеңкелі жарнама бизнесі қалыптасады.
Эстетикалық және қауіпсіздік мәселесі
Заңсыз ілінген баннерлер мен тақтайшалар қала эстетикасын бұзып қана қоймайды. Көбінесе олардың техникалық жағдайына көңіл бөлінбейді, уақтылы жөнделмейді. Бұл өз кезегінде тұрғындардың қауіпсіздігіне қауіп төндіруі мүмкін. Әсіресе желді күндері дұрыс бекітілмеген жарнама конструкциялары құлап, адамдарға немесе көлік құралдарына зиян келтіру қаупі бар.
Мониторинг нәтижесі және шаралар
Қалалық сәулет және қала құрылысы бөлімінің мамандары жүргізген мониторинг барысында талапқа сай келмейтін ондаған жарнама нысандары анықталды. Жауапты органдар алдымен түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, ескерту жасады. Бірақ ескертуге құлақ аспағандардың заңсыз жарнамалары алынып тасталды.
Бұл тәжірибе көрсеткендей, тек түсіндірумен шектелу нәтиже бермейді. Сондықтан тұрақты рейдтік шаралар мен қатаң бақылау қажет.
Сараптамалық көзқарас
Заңсыз жарнамамен күрес тек айыппұл салумен немесе баннерді алып тастаумен шектелмеуі керек. Бұл – жүйелі мәселе. Оның шешімі бірнеше бағытты қамтуы тиіс:
- Қатаң бақылау және цифрландыру – жарнама нысандарын тіркеу мен қадағалау цифрлық жүйе арқылы жүзеге асса, заңсыздық азаяды.
- Кәсіпкерлерге түсіндіру жұмысы – жарнама ілу талаптары, төленетін салықтар мен рұқсат алу жолдары қолжетімді әрі ашық түсіндірілсе, көлеңкелі жарнамаға жол берілмейді.
- Қала мәдениетін қалыптастыру – тұрғындар заңсыз жарнамаға бейжай қарамай, шаһардың көркем бейнесін сақтау ісіне атсалысса, мәселе қоғамдық деңгейде шешімін табады.
Қорытынды
Заңсыз жарнама – тек әкімдік пен кәсіпкерлер арасындағы даулы тақырып емес. Бұл – қала мәдениетінің көрінісі, азаматтық жауапкершілік пен заңға бағынудың айнасы. Сондықтан қоғамның әр мүшесі шаһардың сәулеттік келбетін сақтауға мүдделі болуы тиіс.